Amerika Birleşik Devletleri'nin uzay programı çalışmalarından sorumlu kurumu olan NASA (Ulusal Havacılık ve Uzay Dairesi), 1915 yılında NACA (Havacılık Alanında Ulusal Danışma Komitesi) adıyla kuruldu. NASA’nın öncüsü olan NACA, uçaklar üzerinde çalışıyordu ve Amerika’nın bütün savaş uçaklarının tasarımlarını yönlendiren bir birimdi. Uydu rekabetinin başlamasıyla 1958’de kurumun adı NASA olarak değiştirildi.
1950'lerde uzaya uydu gönderilmesi konusunda ülkeler arasında ciddi bir rekabet vardı. Sovyet Rusya, “Sovyet Uzay Programı” çerçevesinde 1957'de, uzaya ulaşmayı başaran ilk insan yapımı uydu olan “Sputnik 1” ile bu rekabeti başlatan adımı atmış oldu. Uzay çağının başlangıcı da Sputnik uydusunun atılış tarihi olan 4 Ekim 1957 olarak kabul edilmektedir. Bu tarihten sonra tam anlamıyla uzaya çıkma yarışı başladı. Özellikle iki ülke (Rusya ve ABD) bu işin başını çektiler. Bu rekabet içerisinde ABD, öne çıkmak için yüksek bütçeler ayırmaya başlamıştı.
ABD'de uzay çalışmaları, sivil ve askeri çalışmalar olarak ikiye ayrılabilir. Sivil uzay çalışmalarının büyük kısmını NASA, askeri Uzay çalışmalarının büyük bir kısmını ise DoD (Department of Defense) altında Hava Kuvvetleri yürütmektedir. NASA ayrıca bugüne kadar pek çok insanlı ve insansız uçuş programı gerçekleştirdi. İnsansız uçuş programları kapsamında bilimsel ve iletişim amaçlı ilk Amerikan uydularını yörüngeye oturttu. İnsanlı uçuş programı kapsamındaysa ilk defa Amerikalı astronotları Alçak Dünya yörüngesi'ne yolladı. 1969 - 1972 yılları arasında Apollo Projesi kapsamında Ay'a on iki astronot göndererek Sovyetler Birliği ile girdiği uzay yarışında öne geçmiş oldu.
NASA’nın “Dünya dışı yaşam” araştırması: Uzayın derinliklerinde neler var?
Öte yandan, NASA’nın çalışmaları sadece uydular ve insanlı - insansız uzay uçuşlarından ibaret değil… 1971’de başlatılan, ön çalışması 1960’lı yıllara dayanan projesi; “Dünya Dışı Akıllı Yaşam Araştırması” SETI (Search for Extra-Terrestrial Intelligence), “Dünya dışı bir uygarlıktan veya başka bir gezegenden gelen mesajların varlığının saptanması ve saptanması halinde incelenmesi” amacını taşıyor.
Zorluklarına rağmen 1974’de gökbilimci Frank Drake ve meslektaşları, Porto Riko'ya yerleştirilen Arecibo radyo teleskopuyla Dünya'dan uzaya mesaj gönderdiler. Bu ilk mesajda, kimyasallara ve DNA'ya dair bilgiler, güneş sisteminin kabataslak bir haritası ve insan resimleri bulunuyordu. 1'lerden ve 0'lardan oluşan mesaj 25 bin ışık yılı uzağa 300 bin yıldıza yollandı. Bu çabalar sürerken, 1992 yılına gelindiğinde, Senatör Richard Bryan, "Milyonlarca dolar harcandı ama hâlâ bir tane yeşil yaratık yakalayamadık" diyerek programın sonlanmasına öncülük etti ve ilgili projenin bitmesine sebep oldu.
Kaynak yetersizliği nedeniyle bir süre durdurulan SETI projesi ise 2012 yılında yeniden faaliyete geçti. NASA, Samanyolu'nda dünyaya benzer, yaşanabilir gezegen arayan Kepler adlı uzay teleskopuyla çalışmalarına özel sektörün de katkılarıyla devam etti.
NASA’nın trilyon dolarlık bütçesi
“Ulusal Havacılık ve Uzay Dairesi” NASA'nın şimdiye kadar yaptığı uzay çalışmaları ve diğer araştırmaların ABD'ye milyarlarca dolarlık maliyeti söz konusu olmuştur. NASA tarihindeki Apollo, Skylab, uzay mekiği programları ciddi harcamalar gerektirmiştir.
NASA, Amerika'da ve farklı ülkelerdeki araştırma merkezleriyle ve 18 bin civarındaki çalışanıyla yaklaşık 20 milyar dolarlık bir harcama yapmaktadır. NASA’ya ayrılan bütçe son yıllarda Amerikan federal bütçesinin %0,50’sini alırken, 1966’daki Apollo Programı için bütçenin federal bütçedeki payı %4,41’e çıkmıştır.
NASA'nın 2014 bütçesi, 17.65 milyar dolar olurken; 2015’te 17.46 milyar dolar olarak belirlenen bütçeye 530 milyon dolar eklenerek 17.99 milyar dolara tamamlanmıştır.
Amerika’nın 2017 mali yılı bütçe planında, NASA'ya yaklaşık 19 milyar dolarlık bütçe ayrılmış olup bu bütçenin 5.6 milyar dolarlık kısmı bilim bölümüne, 8.4 milyar dolarlık kısmı ise insanlı keşif programlarına ayrılmıştır. Kuruluşundan bu yana NASA’nın harcamalarının bugünkü toplam tutarı 1 trilyon doların üzerindedir.
Diğer taraftan, yapılan araştırmalar NASA’nın yüksek bütçesinin kamuoyu nezdinde eleştirilere maruz kaldığını ortaya koyuyor. 1978 - 1999 yılları arasında yapılan bir araştırmaya göre, Amerikalıların yüzde 75’i konu hakkında pek bilgi sahibi olmasa da olumlu düşüncelere sahip olduğunu, yüzde 20’nin altındaki kişiler ise olumsuz izlenime sahip olduklarını belirtmişlerdir. Bununla birlikte çoğu Amerikalının NASA’yla ilgili birbirleriyle çelişen ve zamanla değişen fikirleri bulunmaktadır. Araştırmaya katılanlar, NASA çalışmalarının önemli olduğunu düşündüklerini belirtseler de devlete ait paranın başka programlara harcanması gerektiğini söylemektedirler.
NASA çalışmalarına eleştirel yaklaşımlar
Uzay araştırmaları ve Dünya dışı yaşam üzerine çalışmalar sürerken bu konuya gelen eleştirel yaklaşımlar da bulunuyor. York Üniversitesi Eğitim Fakültesi Kültürel Antropoloji ve Sosyal Psikoloji bölümünden Rayna Elizabeth Slobodian, “Uzay Kolonizasyonu ve Ölümsüzlüğü Satmak: Mars'da Kolonizasyon Telaşının Psikososyal, Antropolojik Bir Eleştirisi” başlıklı makalesinde “Dünya dışı yaşam” projeleri ve bu konuda harcanan milyarlarca dolarla ilgili tartışmalara dikkat çekiyor.
Slobodian “Mars’a gitme isteğinin başlangıç noktası, kendi kendine yetebilecek, kendi yiyeceğini üretebilecek, başka bir gezegende kalıcı bir hayat kurabilmek” derken, genç bilim insanlarının ise, insanlığı kurtarmak için Dünya üzerindeki sorunların üzerinde çalışmak, çözümler bulmak yerine, Ay’ı ya da Mars’ı kullanarak insanlığı kurtarma hayallerini körüklediğini belirtiyor.
50. Kuruluş yılına ilişkin yayınladığı tarihçesinde uzay araştırmalarının nedenini yalnızca insanlığın “keşfetme” arzusuna dayandıran NASA’nın “kalıcı hayat” hayalleri ile süslenen derin uzay araştırma çalışmaları ve ilgili bütçenin yüksekliği bilimsel çalışmalara da konu olarak kamuoyunda tartışılmaya devam ediyor.
Kaynaklar:
Dick, SJ 2008, 50 Years of NASA History, <https://www.nasa.gov/50th/50th_magazine/historyLetter.html>.
Ehlmann, B.L., Chowdhury, J., Marzullo, T.C., Collins, R.E., Litzenberger, J., Ibsen, S., Krauser, W.R., DeKock, B., Hannon, M., Kinnevan, J. and Shepard, R., 2005. Humans to Mars: A feasibility and cost–benefit analysis. Acta astronautica, 56(9), pp.851-858.
Park, K., 2001. World Almanac and Book of Facts 2002. Turtleback.
Launius, R.D., 2003. Public opinion polls and perceptions of US human spaceflight. Space Policy, 19(3), pp.163-175.
NASA, 2016. NASA FY 2017 Budget Request <https://www.nasa.gov/sites/default/files/atoms/files/fy_2017_nasa_agency_fact_sheet.pdf>
Slobodian, R.E., 2015. Selling space colonization and immortality: A psychosocial, anthropological critique of the rush to colonize Mars. Acta Astronautica, 113, pp.89-104.
Steinberg, A., 2011. Space policy responsiveness: The relationship between public opinion and NASA funding. Space Policy, 27(4), pp.240-246.
Wikipedia, 2017, Budget of NASA, <https://en.wikipedia.org/wiki/Budget_of_NASA>